Ο Όσιος Θεοδόσιος, ο επονομαζόμενος «νέος» (προς διάκριση από τον Άγιο Θεοδόσιο τον Κοινοβιάρχη που έζησε στην Παλαιστίνη τον ε΄ αιώνα), γεννήθηκε στην Αθήνα το 862 μ.Χ. Οι γονείς του ευγενείς και θεοσεβείς τον ανέθρεψαν «ἐν παιδείᾳ καὶ νουθεσίᾳ Κυρίου». Ευλαβείτο πολύ τα θεία και πήγαινε τακτικά στις ιερές ακολουθίες της εκκλησίας. Μελετώντας με προσοχή τους βίους και τα κατορθώματα των αγίων και ιδίως των ασκητών θαύμαζε τους αγώνες και την καρτεροψυχία τους και ήθελε πολύ να τους μοιάσει.
Γι αυτό όταν οι γονείς του κοιμήθηκαν ἐν Κυρίῳ μοίρασε τα υπάρχοντά του στους πτωχούς και αφήνοντας την γενέτειρά του, την Αθήνα, οδήγησε τα βήματά του σε άγνωστο σε εμάς τόπο, κοντά σε κάποιον πνευματικό γέροντα, για να μαθητεύσει στη μοναχική ζωή. Δοκιμαζόμενος από τον γέροντά του δυνάμωσε πνευματικά και λαμβάνοντας το αγγελικό σχήμα ρίζωσε βαθιά στον μοναχικό αγρό που ο Θεός τον φύτεψε. Εδώ ο Άγιος επιδόθηκε σε ασκητικούς αγώνες, και τόσο πρόκοψε στην «κατὰ Χριστὸν πολιτείαν», ώστε «ἐπόθησε νὰ ἡσυχάσει κατὰ μόνας, διὰ νὰ συνομιλεῖ μόνος μὲ μόνον τὸν Θεόν».
Για τον σκοπό αυτό περιερχόταν από τόπο σε τόπο αναζητώντας να βρει κατάλληλο μέρος για ησυχία. Έτσι έφθασε στον Μοριά και στα σύνορα της επαρχίας Άργους κατευθύνθηκε στον οικισμό Παναρίτι, όπου βρήκε μια σπηλιά. Εκεί έμενε ασκητεύοντας πολλά χρόνια. Ως καλός στρατιώτης Χριστού πρόσθεσε κόπους στους κόπους, αγώνες στους αγώνες και πολιτεύθηκε ζωή άυλη και ασώματη. Διακρινόταν για την ταπείνωση, την πραότητα, την πίστη, την ελπίδα και την αγάπη. Έχοντας ως πρότυπό του τον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο έκτισε μετά από όραμα το ναΰδριο του Τιμίου Προδρόμου κοντά στη σπηλιά που ασκήτευε. Έτσι η μικρή μονή του ήταν αρχικά γνωστή με το όνομα του Τιμίου Προδρόμου. Γρήγορα διαδόθηκε η φήμη του και με επίκεντρο την μεγάλη ηθική του προσωπικότητα σχηματίσθηκε η πρώτη μοναστική κοινότητα.
Ο διάβολος όμως μη υποφέροντας να βλέπει όσα συνέβαιναν γύρω από τον Άγιο μεταχειρίστηκε ως όργανά του μερικούς υποκριτές, οι οποίοι τον συκοφάντησαν στον τότε αρχιερέα του Άργους, Άγιο Πέτρο, ως μάγο και λαοπλάνο, και πώς με τις μαγείες του εξαπατά τους ανθρώπους και εκμεταλλεύεται την πίστη τους. Ο Άγιος Πέτρος αποφάσισε να τον διώξει από την επαρχία του. Όμως εκείνο τον καιρό προσκλήθηκε από τον Οικουμενικό Πατριάρχη, τον Νικόλαο τον Μυστικό (901-907 και 912-925) να πάει για Σύνοδο στην Κωνσταντινούπολη. Έτσι ο Άγιος Πέτρος ανέβαλε την έξωση του Αγίου Θεοδοσίου από την επαρχία του. Εκεί όμως στην Κωνσταντινούπολη ο Άγιος Θεοδόσιος παρουσιάστηκε σε ενύπνιο και στους δύο, δηλαδή στον Πατριάρχη και στον Άγιο Πέτρο, και τόσο πείστηκαν για την αγιότητά του, ώστε ο μεν Οικουμενικός Πατριάρχης εξέφρασε ευλαβώς την ευαρέσκειά του ο δε Άγιος Πέτρος, όταν επέστρεψε στο Άργος, έσπευσε να συναντήσει τον Άγιο Θεοδόσιο, για να ζητήσει συγχώρηση. Τότε έγινε μάρτυρας του θαυμαστού γεγονότος: δέχεται το θυμίαμα του Οσίου Θεοδοσίου τοποθετημένο σε αναμμένα κάρβουνα μέσα στον καλογερικό του σκούφο, χωρίς να καίγεται ούτε το χέρι του ούτε ο σκούφος. Στη συνέχεια οι δύο άγιοι άνδρες ασπάστηκαν ἀλλήλους ἐν ἀγάπῃ. Ο Άγιος Πέτρος χωρίς αναβολή χειροτόνησε τον Άγιο Θεοδόσιο ιερέα.
Τα χρόνια πέρασαν και ο Άγιος Θεοδόσιος έφθασε σε βαθύ γήρας. Στις 7 Αυγούστου αγνώστου έτους (ίσως το 924 μ.Χ.) αφού κάλεσε τους μαθητές του και τους έδωσε πολλές συμβουλές για την κατά Θεόν πολιτεία, τους αποκάλυψε την κοίμησή του και υψώνοντας τα χέρια του προς τον Θεό παρέδωσε την μακάρια ψυχή του στα χέρια του Θεού. Ο Άγιος Πέτρος πληροφορήθηκε την κοίμησή του, μαζί δε με όλους τους κληρικούς του ενταφίασε το άγιο λείψανό του ακριβώς μπροστά από το ναΰδριο τού Τιμίου Προδρόμου.
Ο Άγιος Θεοδόσιος και μετά την κοίμησή του εξακολουθούσε να παρέχει τα ιάματα και τη βοήθειά του στους ασθενείς που προσέτρεχαν στον τάφο του και με πίστη ζητούσαν τη θεραπεία τους. Γι αυτό πολύ σύντομα οι μαθητές του έκτισαν ναό στο όνομα του Αγίου, που από τότε μέχρι σήμερα είναι «παντοτεινὸς ποταμὸς θαυμάτων καὶ ἰαμάτων» και η Μονή είναι πλέον γνωστή ως Μονή του Αγίου Θεοδοσίου του Νέου.
Η μνήμη τού Οσίου Θεοδοσίου του νέου και ιαματικού εορτάζεται στις 7 Αυγούστου.
ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΣΥΝΑΝΤΗΣΕΩΣ ΔΥΟ ΑΓΙΩΝ
Ο Άγιος Πέτρος βρισκόταν στην Κωνσταντινούπολη για Πατριαρχική Συνάντηση, όταν εντάθηκαν οι συκοφαντίες εναντίον του Οσίου Θεοδοσίου, γεγονός που τον έκαναν να σκέπτεται να τον απομακρύνει από την περιοχή. Τότε ήταν, που ο όσιος Θεοδόσιος συστήθηκε προσωπικά τόσο στον Μητροπολίτη του όσο και στον Πατριάρχη του παρουσιαζόμενος ενυπνίως.
Άμα τη επάνοδω του Αγίου Πέτρου στο Άργος, πρώτο μέλημά του ήταν να επισκεφθεί τον όσιο, στο ασκητήριό του στο χωριό Παναρήτι. Πληροφορούμενος το γεγονός αυτό, ο Θεοδόσιος έσπευσε προς προϋπάντηση του Αρχιερέως του σε μικρή απόσταση από το ασκητήριό του. Σύμφωνα με την παράδοση, ενώ ο Άγιος Πέτρος ξαπόσταινε, αντίκρυσε τον μοναχό Θεοδόσιο να τον θυμιάζει βαστάζοντας στα χέρια του αντί θυμιατού το καλογερικό του σκούφο, χωρίς όμως να καίγεται. Ήταν ένα ακόμα Σημείο της αγιότητας του ασκητού του. Τότε ο Άγιος Πέτρος έσπευσε να τον ασπασθεί εγκαρδίως και μετά ολίγου να τον χειροτονήσει σε διάκονο και έπειτα ιερέα. Η μνήμη της συναντήσεως εορτάζεται από το 1956 μ.Χ. και εντεύθεν, την πρώτη Κυριακή ύστερα από τις 3 Μαΐου της εορτής του Αγίου Πέτρου δηλαδή.
ΑΠΟΛΥΤΙΚΙΟΝ
Ἦχος πλ. α΄ Τὸν συνάναρχον λόγον
Ἀργολίδος ἐδείχθης δόξα καὶ καύχημα, Ἀθηναίων τὸ κλέος καὶ θεῖον βλάστημα, Θεοδόσιε πατὴρ ἡμῶν ὅσιε, τῶν ὁσίων καλλονὴ καὶ ἰαμάτων ἡ πηγή, καὶ Πέτρου τοῦ Ἱεράρχου συνόμιλος, καὶ προστάτης τῶν αἰτουμένων ἱλασμὸν καὶ μέγα ἔλεος
.